Υδραγωγεία στον Ελλαδικό χώρο

Οι αρχαίοι Έλληνες, ενώ διέθεταν και το θεωρητικό υπόβαθρο αλλά και την ανάλογη τεχνολογία δεν συνήθιζαν να κατασκευάζουν μεγάλα και εντυπωσιακά έργα ύδρευσης.
Για τη μεταφορά του νερού χρησιμοποιούσαν κυρίως υπόγειους αγωγούς και σωληνώσεις που ακολουθούσαν τις ισοϋψείς του εδαφικού ανάγλυφου ώστε να καταλήξουν στις δεξαμενές και στις κρήνες των πόλεων ενώ για να υπερπηδήσουν τα εμπόδια των μεγάλων και απότομων χαραδρώσεων κατασκεύαζαν υπόγειες στοές ή χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο του «ανεστραμμένου σιφονίου». Γι’ αυτό τα περισσότερα υδραγωγεία που συναντάμε στον Ελλαδικό χώρο ανάγονται στην περίοδο της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, κάποια από αυτά έχουν ανακαινιστεί και λίγα έχουν κατασκευαστεί εξ’ ολοκλήρου στην περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Πάτρας

Οι ανασκαφές στη ρωμαϊκή πόλη της Πάτρας έφεραν στο φως αρκετά πηγάδια που εξυπηρετούσαν οικιακές ανάγκες, αλλά και ένα άρτια οργανωμένο σύστημα ύδρευσης με υπόγειους αγωγούς και τρεχούμενο νερό, που τροφοδοτούσε ακόμη και συντριβάνια σε ιδιωτικές κατοικίες. Το νερό έφτανε στην πόλη μέσω του ρωμαϊκού υδραγωγείου, διανύοντας πορεία 7,5 περίπου χιλιομέτρων. Από τις νοτιοανατολικές παρυφές της αρχαίας ακρόπολης, όπου κατέληγε το υδραγωγείο, το νερό διαμοιραζόταν σε υπόγειους αγωγούς και διακλαδιζόταν μέσα στην πόλη. Το μεγαλόπνοο και ζωτικής σημασίας αυτό έργο, το οποίο βέβαια θα ήταν και δαπανηρό, κατασκευάστηκε πιθανώς από τον αυτοκράτορα Αδριανό, στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ.

Το νερό ξεκινούσε από τις πηγές του χειμαρροπόταμου Διακονιάρη, στη σημερινή τοποθεσία Νερομάννα του Ρωμανού, όπου συναντάμε τα πρώτα ερείπια του υδραγωγείου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι και η σημερινή πόλη της Πάτρας μεταφέρει το νερό από τις ίδιες πηγές. Από εκεί ακολουθεί μια δύσκολη καθοδική διαδρομή, μέσα από χαμηλούς λόφους και χαράδρες, για να καταλήξει μετά από μακρά πορεία στην περιοχή της σημερινής Αρόης, πίσω ακριβώς από την αρχαία ακρόπολη. Στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής του ο αγωγός ήταν υπόγειος, κυρίως κατά τις ομαλές και κατηφορικές πλαγιές των λόφων, είχε δε μεγάλη διάμετρο και ήταν καμαροσκεπής. Στα υπόλοιπα τμήματα, κυρίως στις χαράδρες και όπου οι υψομετρικές διαφορές έπρεπε να γεφυρωθούν για την απρόσκοπτη κατηφορική πορεία του νερού, υπήρχαν ψηλές κτιστές καμάρες, πάνω από τις οποίες περνούσε ο αγωγός. Τα υπέργεια αυτά κτιστά τμήματα διασώζονται σε μερικά σημεία στο αρχικό τους ύψος αλλά και σε ικανοποιητικό μήκος και μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε την εικόνα του εντυπωσιακού έργου.

Πηγή:
http://monuments.hpclab.ceid.upatras.gr/monuments.php?monument=166

Πηγές φωτογραφιών:

Το αρχαίο υδραγωγείο του Χορτιάτη

Το υδραγωγείο του Χορτιάτη είναι μια ρωμαϊκή κατασκευή, που τροφοδοτούσε με νερό την πόλη της Θεσσαλονίκης και η αρχική φάση του χρονολογείται τον 1ο αιώνα μ.Χ. Έχει μήκος 223μ. και μέγιστο ύψος 20μ.

Εκτός από τη ρωμαϊκή φάση, στο μνημείο διακρίνονται μια δεύτερη παλαιοχριστιανική, που ίσως σχετίζεται με τα υδρευτικά έργα που πραγματοποίησε στη Θεσσαλονίκη ο Μέγας Κωνσταντίνος και μεταγενέστερες, που χρονολογούνται στη μεσοβυζαντινή και την υστεροβυζαντινή περίοδο, αλλά και στους χρόνους της τουρκοκρατίας.

Ο Μουράτ Β’, μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης, το 1430, μερίμνησε για την επισκευή της υδατογέφυρας και κατασκεύασε είκοσι νέες κρήνες στην πόλη, που έπαιρναν νερό από το Χορτιάτη.

Η Θεσσαλονίκη συνέχισε να υδροδοτείται από το νερό του Χορτιάτη μέχρι το 1975. Το 1980, λόγω στατικών προβλημάτων, έγιναν αποσπασματικές επεμβάσεις στο υδραγωγείο και το ίδιο συνέβη δύο δεκαετίες αργότερα. Οι τελευταίες, όμως, επεμβάσεις αλλοίωσαν την όψη του μνημείου, καθώς χρησιμοποιήθηκε υπερβολική ποσότητα τσιμέντου.

Το υδραγωγείο γνώρισε σε όλη τη μακραίωνη ιστορία του πλήθος φθορών, τόσο από το χρόνο όσο και από τις κατά καιρούς εκτεταμένες επεμβάσεις που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα. Τα σχετικά έντονα καιρικά φαινόμενα το χειμώνα, αλλά και η πυκνή βλάστηση που καλύπτει σε πολλά σημεία τους τοίχους- και ιδιαίτερα οι κισσοί- συνετέλεσαν σημαντικά στη φθορά του μνημείου.

Åðß 19 áéþíåò, ôï õäñáãùãåßï ôïõ ×ïñôéÜôç ôñïöïäïôïýóå ìå íåñü ôç Èåóóáëïíßêç. Ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ, üìùò, êáèþò êáé ïé áíèñþðéíåò åðåìâÜóåéò Üöçóáí ðÜíù ôïõ «ðëçãÝò», ôéò ïðïßåò ðñïóðáèåß íá åðïõëþóåé ç 9ç Åöïñåßá Âõæáíôéíþí Áñ÷áéïôÞôùí, ìå ôéò åñãáóßåò óôåñÝùóçò êáé áíÜäåéîçò ðïõ õëïðïéåß ìÝóù ÅÓÐÁ, Ôñßôç 10 Éáíïõáñßïõ 2012. ÁÐÅ-ÌÐÅ/ÁÑ×ÅÉÏ Ì. ÌÁÍÙËÅÄÁÊÇ/STR

Πηγή:
http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=1&artid=125223

Πηγές φωτογραφιών:

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Νικόπολης

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Νικόπολης είναι ένα θαυμαστό έρχο αρχαίας τεχνολογίας, μιά υπερκατασκευή μήκους 50χλμ. Χάρις στην υπερκατασκευή αυτή, υδροδοτήθηκε μιά νέα πόλη, η Νικόπολη, με πληθυσμό 150.000 κατοίκων σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων, από τις πηγές του Λούρου ποταμού.

Οι ανάγκες της πόλης σε νερό ήταν τεράστιες. Ετσι δόθηκε εντολή από τον Οκταβιανό και σταδιακά κατασκευάσθηκε ένα εντυπωσιακό και κολοσσιαίο έργο, με το οποίο μεταφέρθηκε άφθονο νερό από τις πηγές του Λούρου ποταμού μέχρι το Νυμφαίον και τις υδατοδεξαμενές του υδραγωγείου που σώζονται σήμερα στην Νικόπολη. Το έργο αποτελείται από εναλλασσόμενα συστήματα εναέριου υδραγωγείου με αψίδες, από σήραγγα στο βουνό, δίπλα στό σύγχρονο φράγμα της ΔΕΗ και επίγεια συστήματα αυλακοσωλήνων.

Οι Ρωμαίοι αρχιτέκτονες, για να αντιμετωπίσουν την υψομετρική διαφορά (περίπου 80 μέτρων) που υπάρχει ανάμεσα στις πηγές του ποταμού και τη Νικόπολη κατασκεύασαν τον αγωγό με κλίση προς τη θάλασσα. Ο αγωγός περνούσε από το λόφο Κοκκινόπηλο και διέσχιζε πλαγιές λόφων, ποταμούς και πεδιάδες. Για να παρακάμψουν την ανάγλυφη διαμόρφωση του εδάφους χρησιμοποίησαν 3 τρόπους για την κατασκευή του: α) τη δημιουργία αύλακα κατά μήκος της πλαγιάς των λόφων με τοξωτή στεγανοποιημένη κάλυψη και τετράγωνα ανοίγματα εξαερισμού, β) τη διάνοιξη σήραγγας στην περιοχή του Κοκκινόπηλου με πυργοειδή ανοίγματα εξαερισμού, γ) κατασκευή πεσσοστοιχιών με εναέριους σκεπαστούς αυλακοσωλήνες, που γεφύρωναν τα τμήματα μεταξύ των λόφων και οδηγούσαν το νερό στις δεξαμενές της Νικόπολης. Στην αρχή του δικτύου ο αγωγός βρίσκεται πάνω σε δύο γέφυρες, τις οποίες στήριζαν πεσσοί, μεταφέροντάς τον στην απέναντι όχθη του ποταμού. Από εκεί με λαξευτή σήραγγα, δια μέσου των λόφων, βγαίνει στην πεδιάδα του Θεσπρωτικού και κατευθύνεται νότια, περνώντας δίπλα από το χωριό Στεφάνη. Έπειτα παρακάμπτει το χωριό του Ζαλόγγου, διέρχεται κοντά από το χωριό Αρχάγγελος και από εκεί στηριζόμενος σε πεσσοστοιχίες καταλήγει στο Νυμφαίον (κεντρική δεξαμενή της πόλης). Οι πεσσοί που στήριζαν τις γέφυρες έχουν διαστάσεις 3,80×3,60 m. και είναι ενισχυμένοι με αντηρίδες (διαστάσεων 2,40×1,80 m.). Τα κενά που σχηματίζονται μεταξύ τους έχουν μήκος 3,80μ. και συνδέονται με επάλληλα τόξα. Στο ύψος που σχηματίζονται τα τόξα υπάρχει ένα είδος γείσου, που περιτρέχει τον κυρίως πεσσό και τις αντηρίδες. Το τμήμα του λαξευτού αγωγού που έχει αποκαλυφθεί (νότια πλευρά του λόφου Ίσιωμα), φτάνει τα 230m. μήκος ενώ το πλάτος του είναι 0,75 m. και το ύψος 1,20 m. Σε ορισμένα σημεία επικαλύπτεται με τούβλα που σχηματίζουν μια καμάρα. Εκεί διαμορφώνεται ένα άνοιγμα (πιθανώς φρεάτιο εξαερισμού και καθαρισμού του νερού), ενώ σε δύο σημεία επικοινωνεί με τις γέφυρες που συνέδεαν τις όχθες του ποταμού. Λείψανα του υδραγωγείου σώζονται σε αρκετά σημεία της διαδρομής του, όπως στον Άγιο Γεώργιο (σώζονται πεσσοστοιχίες σε αρκετό ύψος), στην κοινότητα Ριζοβουνίου και στην κοινότητα Αρχαγγέλου. Επίσης στην περιοχή της Νικόπολης, εντοπίστηκαν 14 πεσσοί από την πεσσοστοιχία του υδραγωγείου στη δυτική πύλη.

Πηγή:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C_%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE%BF_%CE%9D%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B7%CF%82

Πηγές φωτογραφιών:

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μόριας

Κοντά στο χωριό Λάμπου Μύλοι στη Λέσβο σώζονται τμήματα του υδραγωγείου, ενός σπουδαίου τεχνικού έργου που υπάρχει εκεί από τον 3ο αιώνα μ.Χ. Το υδραγωγείο ξεκινούσε από την Αγιάσο και έφτανε στη Μυτιλήνη. Οι καμάρες του, οι ογκόλιθοι, οι πεσσοί, οι άβακες και τα τόξα που το απάρτιζαν ήταν καμωμένα από λεσβιακό γκρίζο μάρμαρο και δημιουργούσαν ένα σύνολο που έμοιαζε με προπύλαια κλασικού ναού ή ανακτόρων. Ξεκινούσε από τις υπώρειες του Oλύμπου, στην περιοχή Tσίγκου, και διανύοντας 26 χιλιόμετρα, πότε με υπόγειο πήλινο αγωγό, πότε με σκαλισμένο αύλακα πάνω στους βράχους και πότε με αψίδες, τροφοδοτούσε με νερό τη Mυτιλήνη. Η κλίση που του είχαν δώσει οι τεχνικοί, σ’ όλη τη μακρά διαδρομή του, επέτρεπε στο νερό να ρέει άφθονο και ανεμπόδιστο. Aπό τη δεξαμενή της Μυτιλήνης μοιραζόταν με αγωγούς στις δημόσιες κρήνες της πόλης, στα λουτρά και στις επαύλεις της.

O επισκέπτης μπορεί να δει τμήμα αυτού του υδραγωγείου (τη σωζόμενη τοξοστοιχία –17 τόξα– μήκους 170 μέτρων) κοντά στο χωριό Mόρια.

Πηγή:
http://www.lesvosgreece.gr/el/sights/?id=d80f1c02-a408-41ed-b26b-eab197a3515a

Πηγές φωτογραφιών:

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Χαλκίδας.

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο, γνωστό ως Καμάρες, βρίσκεται στη βόρεια έξοδο της Χαλκίδας στην περιφερειακή οδό. Αποτελούσε έργο μεταφοράς νερού για την ύδρευση της πόλης, που κατασκεύασαν οι Ρωμαίοι.

Διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Σώζονται δώδεκα ακέραιες καμάρες με αψίδες και τρεις κολώνες χωρίς αψίδες. Φαίνεται πως το έργο έχει γίνει σε δυο περιόδους, πρώτα από τους Ρωμαίους και κατόπιν από τους Ενετούς, ενώ έχει επιδιορθωθεί από τους Τούρκους.

Στο Δοκό σώζονται άλλες οκτώ ερειπωμένες καμάρες κατά μήκος του δρόμου Χαλκίδας – Δοκού, που είναι μέρος του ίδιου υδραγωγείου.

Πηγή:
http://www.servitoros.gr/evia/view.php/578/

Πηγές φωτογραφιών:

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο της Αθήνας

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο στην Αθήνα κατασκευάστηκε από τον ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό, και αποπερατώθηκε από τον διάδοχό του, Πίο Αντωνίνο.

Ο κύριος λόγος για την κατασκευή του ήταν η ανάγκη να υδροδοτηθεί η ρωμαϊκή συνοικία της Αθήνας η οποία περιελάμβανε τον χώρο που καταλαμβάνει σήμερα το πάρκο του Ζαππείου από την Βουλή έως και το Καλλιμάρμαρο. Οι εργασίες για την κατασκευή του υδραγωγείου ξεκίνησαν το 134 μ.Χ. και ολοκληρώθηκαν το 140 μ.Χ. Η σήραγγα μήκους 25 χιλιομέτρων που κατασκευάσθηκε ξεκινούσε από την περιοχή του Τατοΐου και μετέφερε το νερό με την βαρύτητα έως και τους πρόποδες του Λυκαβηττού όπου αποθηκευόταν σε λιθόκτιστη δεξαμενή χωρητικότητας 500 περίπου κυβικών μέτρων. Το υδραγωγείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και τα χρόνια της τουρκοκρατίας, οπότε και καταστράφηκε από τον Χατζή-Aλή Χασεκή. Καθαρίστηκε και ξαναμπήκε σε λειτουργία το 1840.